U saradnji sa Nacionalnim centrom kompetencija Crna Gora (NCC Crna Gora), Univerzitetom Donja Gorica (UDG) i Univerzitetom Crne Gore (UCG), kompanija DigitalSmart je uspješno započela razvoj novog modela koji koristi napredne tehnologije računara visokih performansi (HPC). Ovo partnerstvo predstavlja važan korak ka primjeni HPC resursa za rješavanje složenih problema i unapređenje akademskih i industrijskih procesa u Crnoj Gori.
Novi model je osmišljen da optimizuje obradu podataka, pružajući brža i efikasnija rješenja za istraživanje i razvoj u oblasti generativne vještačke inteligencije. Korišćenje HPC tehnologija u ovom kontekstu omogućava veću skalabilnost i preciznost u analizi i obradi velikih skupova podataka.
Eksperiment je uspješno prijavljen kroz Fortissimo poziv, otvarajući put ka daljoj validaciji i primjeni ovog modela na međunarodnom nivou.
NCC Crna Gora nastavlja da uključuje lokalne kompanije u cilju promocije primjene HPC tehnologija i pružanja podrške za njihovu praktičnu upotrebu. Kompanija Bearhost iz Bijelog Polja radi na razvoju medicinske platforme koja će koristiti vještačku inteligenciju za unapređenje komunikacije između pacijenata i zdravstvenih ustanova. Njihova ideja je da stvore platformu koja se neprimjetno integriše sa postojećim sistemima za upravljanje klinikama, podržavajući zakazivanje pregleda u realnom vremenu i sveobuhvatno upravljanje resursima.
Korišćenje HPC tehnologije omogućava platformi da brzo i efikasno obradi velike količine podataka o pacijentima, čime se optimizuju operacije klinike. Ovakav pristup značajno smanjuje operativna kašnjenja i omogućava bolje upravljanje podacima o pacijentima, doprinoseći unapređenju kliničkih ishoda. Bearhost, u saradnji sa Centrom kompetencija za HPC, ima za cilj da odgovori na ključne izazove u zdravstvenoj zaštiti primjenom AI tehnologija za optimizaciju interakcija između pacijenata i ljekara. AI sistem, koji koristi HPC resurse, dizajniran je da u realnom vremenu analizira velike količine podataka o pacijentima, pružajući uvide koji pomažu u povezivanju pacijenata sa najadekvatnijim zdravstvenim radnicima u zavisnosti od njihovih simptoma i potreba. Ovakvo pojednostavljenje komunikacije doprinosi pravovremenim medicinskim intervencijama i poboljšava ukupnu zdravstvenu njegu.
Saradnja sa UDG-om i NCC Crna Gora dodatno obogaćuje ovu inicijativu podsticanjem akademskog istraživanja i razvoja. Uloga univerziteta u ovom partnerstvu ogleda se u istraživanju AI modela i njihove praktične primjene u medicini, čime se osigurava da rješenja budu naučno utemeljena i kontinuirano unapređivana kroz testiranje i validaciju. Interdisciplinarna razmjena između univerziteta i industrijskih partnera doprinosi stalnoj evoluciji ove platforme.
NCC Crna Gora promoviše aktuelne FFplus Otvorene pozive u cilju osnaživanja MSP-ova i startapova da uz podršku HPC-a i AI-ja razvijaju inovativne proizvode i usluge.
Evropska mala i srednja preduzeća i startapovi imaju priliku da unaprijede svoj inovacioni potencijal kroz dvije vrste FFplus Otvorenih poziva (ukupan budžet 24 miliona eura):
Poslovni eksperimenti, koji omogućavaju primjenu HPC tehnologija za rješavanje specifičnih poslovnih izazova MSP-ova koji ranije nijesu koristili HPC servise. Maksimalni iznos finansiranja po predlogu: 200.000 €.
Inovacione studije, namijenjene MSP-ovima i startapovima koji već razvijaju rješenja u oblasti generativne AI tehnologije, ali nemaju dovoljno računarskih resursa za širenje poslovanja. Maksimalni iznos finansiranja po studiji: 300.000 €.
Rok za prijavu: 4. septembar 2024!
Više informacija o FFplus Otvorenim pozivima, detaljima prijave i podršci NCC Crna Gora možete pronaći na:
Crnogorski Nacionalni centar kompetencija za napredno računanje (NCC Montenegro) poziva crnogorska preduzeća da iskoriste jedinstvenu priliku da unaprijede svoje poslovanje korišćenjem naprednih HPC tehnologija i vještačke inteligencije, i prijave se na FFplus poziv za poslovne eksperimente i inovacione studije. NCC Montenegro, kao centar koji koordinira inicijative u oblasti HPC-a na nacionalnom nivou, pružiće podršku u procjeni spremnosti kompanije za HPC i AI, ali i u izboru EuroHPC JU resursa i pronalaženju partnera u skladu sa ekspertizom i potencijalom.
FFplus je evropska inicijativa koja podstiče i promoviše usvajanje računara visokih performansi (High Performance Computing – HPC) od strane MSP-ova i startapova širom Evrope. Opseg ciljanih aktivnosti obuhvata rješavanje poslovnih izazova korišćenjem računarskih metoda (modeliranje i simulacija, analiza podataka) na HPC sistemima, kao i korišćenje superračunarskih resursa za razvoj softverskih rješenja i (generativnih) usluga vještačke inteligencije (AI).
Sa više od decenije dugom istorijom i jakom reputacijom u Evropi, Fortissimo projekti (Fortissimo 1 i 2, FF4EuroHPC) dobili su budžet od 42,8 miliona eura i uspješno sproveli više od 130 eksperimenata u kojima je učestvovalo više od 300 partnera. Ovi napori su rezultirali sa 120 uspješnih priča iz preko 20 zemalja EU, u kojima su MSP-ovi razvili nove proizvode i usluge uz pomoć računara visokih performansi (HPC) i vještačke inteligencije, čime su doprinijeli jačanju ekonomije EU. Na osnovu metoda i dostignuća iz Fortissimo projektne serije, poziv FFplus, sa ukupnim budžetom od 30 miliona eura, uključujući 24 miliona eura za MSP-ove i startapove, nastaviće da podržava i osnažuje MSP-ove i startapove ka inovacijama.
MSP-ovi i startapovi sada imaju priliku da iskoriste svoj inovacioni potencijal kroz dvije vrste otvorenih poziva FFplus projekta (otvoreni do 4. septembra 2024):
Poslovni eksperimenti će se fokusirati na usvajanje HPC-a od strane MSP-ova radi rješavanja specifičnih poslovnih izazova MSP-ova koji ranije nisu koristili ili nisu imali iskustva sa HPC uslugama.
Maksimalni zahtjev za finansiranje po predlogu je 200.000 eura. Očekivano trajanje eksperimenata: maksimalno 15 mjeseci, sa planiranim početkom 1. januara 2025.
Po prijavi je moguće imati maksimalno pet partnera u konzorcijumu.
Poziv je namijenjen eksperimentima u kojima učestvuju inovativni, agilni MSP-ovi, fokusirani na inovacije koje proizilaze iz korišćenja naprednih HPC usluga.
Inovacione studije će podržati evropske MSP-ove i startapove koji su već aktivni u oblasti generativne AI tehnologije, a kojima nedostaju neophodni računarski resursi za skaliranje.
Maksimalno ukupno finansiranje po inovacionoj studiji je 300.000 eura. Očekivano trajanje eksperimenata: maksimalno 10 mjeseci sa planiranim početkom 1. decembra 2024.
Dozvoljen je maksimalno tri partnera po prijavi. Nema indirektnih troškova.
Stvaranje istorije: prva crnogorska uspješna priča u Fortissimo projektu
U okviru prethodnog Fortissimo poziva FF4EuroHPC, konzorcijum uz podršku NCC Montenegro, koji je uključivao crnogorske partnere DigitalSmart doo (koordinator), Radinović Company, Meso-Promet Franca, Univerzitet Donja Gorica i DunavNET iz Srbije, realizovao je uspješan pilot projekat-eksperiment AIMHIGH u kojem su partneri koristili HPC, mašinsko učenje i IoT tehnologije u poljoprivredi za razvoj novog rješenja za praćenje i predikciju bolesti kod živine.
Da li ste spremni za superračunare i vještačku inteligenciju?
Crnogorske kompanije koje žele da saznaju da li su spremne za korišćenje superračunara i AI tehnologija u svom poslovanju to mogu učiniti popunjavanjem HPC4SME alata za procjenu spremnosti kompanije i saznati da li i kako organizacija može imati koristi od besplatnih superračunarskih usluga. Kompanije koje su zainteresovane za sprovođenje procjene i popunjavanje upitnika dobiće dodatnu podršku od strane Nacionalnog centra kompetencija Crne Gore (NCC Montenegro).
29-ta međunarodna konferencija o informacionim tehnologijama IT 2025 biće održana od 19. do 22. februara na Žabljaku. Konferencija će obuhvatiti predavanja i okrugle stolove na temu razvojnih trendova u oblasti informacionih i komunikacionih tehnologija, kao i aktuelnih problema iz ove oblasti u Crnoj Gori.
U dogovoru sa Organizacionim odborom konferencije, pozivaju se zainteresovane institucije da organizuju prezentacije svojih naučnih, istraživačkih, stručnih, razvojnih i proizvodnih projekata i dostignuća.
Radovi koji se prijavljuju za izlaganje na konferenciji biće recenzirani i selektovani na osnovu kompletnih radova. Radovi treba da budu napisani u skladu sa uputstvima koja možete preuzeti ovdje: Instructions.doc. Prihvaćeni radovi biće prijavljeni za uključivanje u IEEE Xplore, pod uslovom da zadovoljavaju obim i standarde kvaliteta IEEE Xplore baze.
Univerzitet Crne Gore i Univerzitet Donja Gorica, partneri na projektu EUROCC2 i članovi NCC Montenegro mreže, podržavaju konferenciju. Očekuje se da će teme vezane za HPC i vještačku inteligenciju biti zastupljene u naučnim prezentacijama, sesijama radova, panelima i okruglim stolovima. Zabilježite datume u kalendar i posjetite veb-sajt IT 2025 za više informacija.
Predstavnik NCC Montenegro Luka Filipović aktivno je učestvovao kao asistent u nastavi na virtuelnom kampu „AI za naučne proračune“, koji su uz podršku kompanije Nvidia i projekta EuroCC2 uspješno organizovali nacionalni centri kompetencija Njemačke, Švedske, Austrije i Crne Gore, 25–26. juna 2024. godine.
Virtuelni kamp je ponudio sveobuhvatan uvod u duboke neuronske mreže, sa fokusom na primjene u naučnim proračunima i fizičkim sistemima definisanim diferencijalnim jednačinama. Program je obuhvatio napredne teme zasnovane na NVIDIA Modulus platformi za razvoj i treniranje modela u različitim oblastima. Ova online obuka uključivala je vođene instrukcije i podršku asistenata iz više nacionalnih centara kompetencija kako bi se olakšalo učenje i podržalo učesnike u razvoju i unapređenju AI/DL modela.
Predstavnici NCC Montenegro, u zajedničkom radu sa mladim istraživačima sa UDG-a, objavili su dva naučna rada na konferenciji SymOrg 2024, koju organizuje Fakultet organizacionih nauka Univerziteta u Beogradu, a koja se održala na Zlatiboru, Srbija, od 12. do 14. juna 2024. godine. Konferencija je tradicionalno osmišljena kao platforma za inovaciju znanja i empirijska istraživanja, okupljajući predstavnike naučne i stručne zajednice, a ovogodišnja tema bila je: „Otključavanje skrivenog potencijala organizacije spajanjem ljudi i digitalnog“, sa ciljem adresiranja novonastale potrebe za ravnotežom u eri vještačke inteligencije.
Image source: SymOrg 2024 website
Naučni rad „Detekcija skolioze“ autora Elvis Taruh, Enisa Trubljanin i Dejan Babić istražuje primjenu modela dubokog učenja integrisanog sa veb aplikacijom za detekciju skolioze koristeći rendgenske snimke. Koristeći skup od 198 rendgenskih snimaka sa Roboflow platforme, inicijalni rezultati modela nisu bili zadovoljavajući, pa je izvršena ručna anotacija 245 snimaka, što je značajno poboljšalo preciznost modela. Za treniranje su korišćena dva modela bazirana na YOLOv8, savremenom algoritmu za detekciju objekata. Veb aplikacija, razvijena pomoću Flask, HTML, CSS i JavaScript, pruža korisnički interfejs za analizu rezultata detekcije, dok je backend baziran na MySQL bazi podataka za upravljanje snimcima i prikaz rezultata. Mjerne metrike pokazuju da je drugi model, sa unaprijeđenim anotacijama i augmentacijom, imao bolje performanse, izbjegao overfitting i pokazao veću preciznost. Ovaj pristup doprinosi ranijoj dijagnostici skolioze i nudi skalabilno rješenje za druge medicinske izazove, omogućavajući zdravstvenim radnicima preciznije dijagnostičke alate i bolju brigu o pacijentima.
Click on image to open SymOrg 2024 proceedings
U radu „LLM konzistentna pristrasnost karaktera“, autori Igor Ćulafić i Tomo Popović istražuju potencijal velikih jezičkih modela (LLM) za imitaciju karaktera u medijima, obrazovanju i zabavi. Dok se LLM obično koriste za pretragu weba ili programiranje, ovo istraživanje se fokusira na njihovu sposobnost oponašanja specifičnih likova iz književnosti. Korišćen je dataset iz antologije Ciaphas Cain iz univerzuma Warhammer 40k, a modeli su trenirani pomoću LoRA (Low-Rank Adaptation) metode. Testirana su tri modela različitih veličina (1.1B, 7B i 10.7B parametara), a treniranje je obavljeno na NVIDIA RTX 4090 GPU. Istraživanje je pokazalo da su veći modeli (7B i 10.7B) imali bolju konzistentnost u ponašanju karaktera, iako su povremeno imali problema sa detaljima i prikazivali neočekivana ponašanja poput prekomjerne upotrebe emotikona. Najmanji model (1.1B), i pored viših LoRA Rank parametara, bio je manje efikasan i sklon greškama poput ponavljanja odgovora i bespotrebnih izlaganja. Autori zaključuju da LLM modeli mogu uspješno imitirati fikcionalne likove uz odgovarajuće podatke i treniranje, a buduća poboljšanja bi ih mogla učiniti korisnim u obrazovanju i terapiji. Modeli imaju potencijal za obogaćivanje interaktivnog iskustva u tematskim parkovima, video igrama i edukativnim alatima. Ipak, autori upozoravaju da se ovi modeli ne koriste kao zamjena za terapeute zbog njihovih ograničenja i mogućih netačnosti.
Click on image to open SymOrg 2024 proceedings
Oba naučna rada su djelimično podržana kroz EuroCC2 projekat, koji finansira Zajedničko preduzeće za evropsko visokoperformantno računarstvo (EuroHPC JU) u okviru ugovora o grantu br. 101101903.
